BETOVERINGEN 15.

ALS EEN KIND IN HET MOOISTE CIRCUS.

Van alle tovenaars raak jij me het diepst. Vanaf mijn getormenteerde kop tot waar mijn hart van vol is en helemaal beneden waar het schoentje wringt.

Wat had ik je willen bezig zien Baruch, Bento, Benedictus. Als journalist had ik je zo graag eens geïnterviewd. Duizend efemere beroemdheden, beluisterd en beschreven om den brode, lang vergeten ‘grote staatslieden’, coureurs, footballeurs, chanteurs, poseurs, gebakken luchtbaronnen had ik er grif voor gelaten.

Je één keer bezig zien bij de ex-jezuïet Franciscus van de Enden. In Rijnsburg tussen de vrijzinnige groeperingen. In Voorburg als lenzenslijper om er aan de kost te komen na je vervloeking en verbanning vele generaties diep. Aan de slag als lenzenslijper van 's werelds kortzichtigheid om je heen bij je vriend Johannes De Wit. In Den Haag, het maakt niet uit.

*

Het menselijk bestaan zie je als een voortdurende weinig bevredigende overgang van het ene verlangen naar het andere.

In je postuum gepubliceerd hoofdwerk ‘Ethica more geometrico demonstrata', doe je een poging om aan dit ijdele najagen van geluk te ontsnappen door de kennis van het waarlijk goede. Het besef dat alles in de natuur noodzaak is. Dit inzicht leidt je tot de 'amor fati', liefde voor het lot en de uiteindelijke verzoening met jezelf en de medemens.

Net als Blaise Pascal ben je aanvankelijk geobsedeerd door God. Terwijl Pascal, vanuit het hart dat hem redenen geeft die de rede niet kent, de gok waagt naar een persoonlijke God ontwikkel jij met ijzeren consequentie, in het voetspoor van Parmenides (‘Alles is één’) en naar analogie van Euclides’ meetkundige systeem een onpersoonlijk pantheïstisch godsbegrip.

Het heelal is oneindig en zijn eigen oorzaak. Alles wat in het universum gebeurt, is een noodzakelijk onderdeel en expressie ervan. Wat komen moet, dat komt.

Eén niet onbelangrijke consequentie hiervan is dat de mens dénkt vrij te zijn omdat hij zich alleen bewust is van zijn handelingen maar onbewust blijft van de diepere onderliggende oorzaken waardoor die handelingen bepaald worden .

Het gaat je daarbij dagen dat de dictaten van de geest niks meer zijn dan een andere naam voor de verlangens die variëren volgens de verschillende toestanden van het lichaam.

In zoverre een mens door emoties beheerst wordt, is hij onvrij en blijft hij overgeleverd aan de genade van zijn beperkte begrip.

Om écht vrij te worden moet de mens door rationele reflectie de lange causale keten begrijpen die alles met alles verbindt .

Het zich bewust worden van het grote geheel van het universum is een echte bevrijding. Dan niet van het causale determinisme, wel van onwetendheid over de eigen aard.

Vrijheid wordt dan handelen in overeenstemming met de rede. De weg naar geluk is het beschouwen van de wereld vanuit het standpunt van de eeuwigheid.

Het diepe inzicht in de noodzakelijkheid en de samenhang, voortkomend uit de natuurlijke ordening der dingen leidt tot een vreugdevolle aanvaarding van de werkelijkheid.

Je gaat daarbij voor vrijheid van gedachte en mening. Voor strikte scheiding van kerk en staat. Voor een democratische staatsvorm: omdat hij de meest natuurlijke is en het meest de vrijheid benadert die de natuur aan elkeen toestaat.

Ik hoop vurig dat alle zeloten en mensenhaters je gaan lezen, beste Bento. Ik hoop vooral dat mijn kleinkinderen je op hun eigen levenswandelroute ooit zelf ontmoeten mogen. Ergens in een hoek met een nog net niet versnipperd boek uit de zonderlinge bibliotheek van hun boekenvreter van een papoe.

Wanneer de mens tot inzicht komt dat alles één is, zal hij zich ook realiseren dat wat de mensen onderscheidt en verdeelt een illusie is. Daardoor zal hij ophouden te haten en de haat van anderen met liefde vergelden.

Wat had ik je om dit alles graag willen ontmoeten, Bento Spinoza. Anders dan hier met mijn ouwe trouwe Pelikanpen, de neus in je boeken.

Maar ik neem er vrede mee dat het nu eenmaal zo lopen moest, vanwege onze oorzakelijke, noodzakelijke eigen tijdskaders in de teletijdmachine van het Grote Geheel.

Weten dat ik je hier vandaag op mijn schrijfstekje herlezen kan, betovert me keer op keer.

Het is net of ik hier weer bij mijn eigen grootvader zit. Samen in zijn oude wat krakende Kennedy waarin ik ooit als jongentje van tien de avonturen las van Jerom en Lambik.

In mijn dromen

zitten we samen

op de voorste rij,

klaar voor je toverij.

In het mooiste universele circus dat ik ooit zag.

Betoveringen 15.

Levenswandelroute.