BLUE MOON

30.

Het Afrika Korps van Rommel, de woestijnvos, is doorgestoten tot in het Jolybos . Twee nepnazi’s in beige pak. Ze sleuren me mee naar de historia mundi van deze stad. Alles drukt me nu met de neus op mijn aanzwellende research voor ‘De Nalatenschap’. Voorlaatste verhaal in wording. Twintig jaar broed ik erop. Story zonder winnaars, noch verliezers. Vooral geen afrekening. Maar een zoektocht naar de beweegredenen. Iedereen bedoelt het goed. Ook de oorlogsburgemeester. Die van het minste kwaad. Om erger te voorkomen. Erger: die van de nazi’s. Maar alles pakt anders uit. Deze stad zal nooit nog dezelfde zijn.

De communistische weerstander. Aller-retour naar de Hel van Neuengamme. Voor altijd getekend en nooit gelouterd. Ook niet na het van zich afschrijven van alle trauma’s. Het post-kampensyndroom.

De kampen. Alleen de sterken halen het. Nu en dan worden de laatsten hier begraven. Met De Eer van België. Dan ligt hun ‘streepjespak’ op de kist. Geweven door. Jawel.

De verzetsjongen. Dood op zijn eenentwingste, in Buchenwald. Nam foto’s van hun miradors en hun honden, in het nu zo vredige bucolische Mullem. Verklikt. Opgepakt. Opgesloten ten stadhuize. Dan.

Al die opgeroepenen met dat gelige kaartje in de hand. Getekend uw burgemeester. Uw burgemeester? Landbouwer Victor Leleu. Mariette De Moor, lid van de communistische vrouwen. Charles De Bisschop. Op naar de Feldgendarmerie. Op naar Gent, Sint-Denijs-Westrem. Saint-Omer. Van Hoolandt Albert, werkman. Vanden Hove Roger. Spileers Omer. De Bleecker Georges. Callens André. Van Coppenolle Valeer. Research.

De Keyzer Armand. Moed en opoffering. Stil verzet tegenover verdoken verraad. Altruïsme versus egoïsme. Verhaal zonder martelaren. Verhaal zonder grote helden van het vaderland. Verhaal zonder echte lafaards. Een verhaal van de gewone mensen van deze stad. Geplaatst tegenover het fatum. De vermaling tussen het burgerlijk verzet van de enkeling tegenover de overmacht, de heirkracht.

Gaston. Théodule. Anne. Personages die me al vertrouwd zijn, niet loslaten. Delobel Robert. Aelvoet Amanda. Lagache Henri. (Et la petite phrase qui tue:'C'est une belle canaille, celui-là monsieur le juge.)'

Research. Het verhaal van Meuris Leopold. Lefèvre Jean. Derniest Paul. Nottebaert Armand. Van Obost Julien. Hun namen dansen op mijn fiches. Hun getuigenissen grijpen me aan. Weggehaald uit hun bestaan, hun huis, hun thuis.

De Nalatenschap. Wat ze ons nalaten,, hun voorbeeld. Wat anderen ons nalaten, hun lafheid, hun verraad, hun verklikking, hun verdachtmaking, hun kleine profijtjes, hun megafortuinen. De overlevers, de plantrekkers tot in de kampen toe. En de gevers die zichzelf weggeven. Een stad met haar eigen historia mundi. Diepe wonden die niet, nooit helemaal geheeld zijn. Overheen generaties.


Research. Tzvetan Todorov.‘Facing the extreme.’ ‘Moral life in the concentration camps.’ In extreme situaties wordt de polariteit van goed en kwaad duidelijk. Goede, menselijke daden onderscheiden zich van onmenselijke handelingen als ultieme tegenpolen. Ouders sterven om hun kinderen te laten leven. Mensen staan kleren af om een onbekende warmte te geven. Plegen zelfmoord om anderen te beschermen.

Todorov deelt ze op in gewone en heroïsche deugden. De heroïsche deugd is volledig onzelfzuchtig en eervol, leidt in de meeste gevallen tot executie. De gewone deugd is meer gericht op het behoud van de waardigheid. Dit onderscheid is in het normale leven niet scherp te maken, maar in concentratie-en werkkampen wel.

Research. Anna Arendt. Emmanuel Levinas. Totalitaire regimes behandelen mensenlevens op een bureaucratische manier. De kampbeheerders voeren het werk uit dat ze krijgen opgedragen. Het wel en het wee van de gevangene is, met het oog op die taak niet relevant. Logistiek en management wel. Adolf Eichmann. Uitvoerder.

Research. Getuigenissen van Todorov. De mislukte zelfmoordpoging van een gevangene wekt de toorn op van de kampbewaarders. Het is hun taak om de gevangene binnen een bepaald tijdsbestek te doden. Hun taak, niet de zijne. De zelfmoordpoging wordt opgevat als broodroof.



Historia Mundi in deze stad. Portois Michel, advocaat. Dewilde Leon. Blommaert Maurice. Dumont Robert. Gendarm. Van Cauter Raymond. Gendarm. Versteele Karel. Student. Verhellen Gilbert. Schoelinck, Van Brakel, Deglas. Van Coppenolle Marcel, herbergier.

Allemaal gewone mensen. Gevangen in de vaart der volken. Gevat in een tragedie die hen overstijgt. Geplaatst voor de kleine en de grote heroïek. In een proces dat hun klakke te boven gaat, meneer de juge.

Die ‘Nalatenschap’ nog optekenen. Voor dat jongetje met zijn naam tegen een gevel van de binnenstad en die de historia mundi geen vol leven gunde.

‘Blue Moon’. Roman.
Illustratie: ‘Morning has broken.’
Foto: Historia Mundi in Ronse. 21.6.2008.
Copyright : Stef Vancaeneghem.